บทที่ 3 ปรากฏการณ์ทางธรณีวิทยา
ปรากฏการณ์ทางธรณีวิทยา
แผ่นดินไหว
- เมื่อแผ่นธรณีกระทบกัน แรงกดดันหรือแรงเสียดทานจะทำให้หินที่บริเวณขอบของแผ่นธรณีเกิดความเค้นและความเครียด สะสมพลังงานไว้ภายใน เมื่อหินแตกหรือหักก็จะปลดปล่อยพลังงานออกมา ทำให้เกิดการสั่นสะเทือนเป็นแผ่นดินไหว
- แผ่นดินไหวมักเกิดขึ้นในบริเวณรอยต่อของแผ่นธรณีแผ่นธรณีเคลื่อนที่ออกจากกัน
- ทำให้เกิดแผ่นดินไหวขนาดเบาที่ระดับตื้น
- ลึกจากพื้นผิวน้อยกว่า 70 กิโลเมตร
แผ่นธรณีเคลื่อนที่เข้าหากัน
- ทำให้เกิดแผ่นดินไหวอย่างรุนแรงที่ระดับลึก
- 300 – 700 กิโลเมตร
แผ่นธรณีเคลื่อนที่ผ่านกัน
รอยต่อของแผ่นธรณี เช่น เขตมุดตัวในวงแหวนไฟ (Ring of fire) รอบมหาสมุทรแปซิฟิก บริเวณหมู่เกาะญี่ปุ่น หมู่เกาะฟิลิปปินส์ หมู่เกาะแปซิฟิกใต้ และชายฝั่งตะวันตกของทวีปอเมริกาใต้
- แผ่นดินไหวยังเกิดขึ้นที่บริเวณจุดร้อน (Hot spot) ที่ซึ่งหินหนืดร้อนลอยตัวขึ้นจากเนื้อโลกตอนล่างแล้วทะลุเปลือกโลกขึ้นมากลายเป็นภูเขาไฟรูปโล่
คาบอุบัติซ้ำ ระยะเวลาครบรอบของแผ่นดินไหวที่เคยเกิดขึ้น ณ ที่นั้นแล้วกลับมาเกิดซ้ำในที่เดิมอีก ข้อมูลเหล่านี้จะทำให้มีแนวทางที่สามารถพยากรณ์การเกิดแผ่นดินไหวในอนาคตได้
คลื่นไหวสะเทือน คือ การที่ชั้นหินในเปลือกโลกเคลื่อนตัวทำให้ชั้นหินกระทบกัน
ศูนย์เกิดแผ่นดินไหว คือ จุดกำเนิดของคลื่นไหวสะเทือน
จุดเหนือศูนย์แผ่นดินไหว คือ ตำแหน่งบนผิวโลกที่อยู่เหนือจุดกำเนิดแผ่นดินไหว
- แผ่นดินไหวจะเกิดคลื่นไหวสะเทือน 2 แบบ
คลื่นในตัวกลาง
ผ่านเข้าไปในเนื้อโลกในทุกทิศทาง มี 2 ชนิด
- คลื่นปฐมภูมิ (P wave) คลื่นตามยาว
- คลื่นทุติยภูมิ (S wave) คลื่นตามขวาง
เดินทางจากจุดเหนือศูนย์กลางแผ่นดินไหว (Epicenter) ไปทางบนพื้่นผิวโลก มี 2 ชนิด
คลื่นเลิฟ (L wave)
- คลื่นที่ทำให้อนุภาคของตัวกลางสั่นในแนวราบ
- มีทิศทางตั้งฉากกับการเคลื่อนที่ของคลื่น
- ทำให้ถนนขาดหรือแม่น้ำเปลี่ยนทิศทางการไหล
คลื่นเรย์ลี (R wave)
- คลื่นที่ทำให้อนุภาคตัวกลางสั่น ม้วนตัวขึ้นลงเป็นรูปวงรี ในแนวดิ่ง
- มีทิศทางเดียวกับการเคลื่อนที่ของคลื่น
- ทำให้พื้นผิวแตกร้าว และเกิดเนินเขา ทำให้อาคารที่ปลูกอยู่ด้านบนเกิดความเสียหาย
ความรุนแรงของแผ่นดินไหว
มาตราเมอร์คัลลี
- มนุษย์ไม่รู้สึก ตรวจวัดได้เฉพาะเครื่องมือ
- รู้สึกได้เฉพาะกับผู้ที่อยู่นิ่งกับที่ สิ่งของแกว่งไกวเล็กน้อย
- คนอยู่ในบ้านรู้สึกได้เหมือนรถบรรทุกแล่นผ่าน
- คนส่วนใหญ่รู้สึกได้เหมือนรถบรรทุกแล่นผ่าน
- ทุกคนรู้สึกได้ สิ่งของขนาดเล็กเคลื่อนที่
- คนเดินเซ สิ่งของขนาดใหญ่เคลื่อนที่
- คนยืนนิ่งอยู่กับที่ไม่ได้ อาคารเสียหายเล็กน้อย
- อาคารเสียหายปานกลาง
- อาคารเสียหายอย่างมาก
- อาคารถูกทำลายพร้อมฐานราก
- แผ่นดินแยกถล่มและเลื่อนไหล สะพานขาด รางรถไฟบิดงอ ท่อใต้ดินชำรุดเสียหาย
- สิ่งปลูกสร้างทั้งหมดถูกทำลาย พื้นดินเป็นลอนคลื่น
ขนาดของแผ่นดินไหว
มาตราวัดขนาดแผ่นดินไหวของริกเตอร์
ขนาดแผ่นดินไหว (ริกเตอร์) ประเภท
< 3.0 แผ่นดินไหวขนาดเล็กมาก
3.0 - 3.9 แผ่นดินไหวขนาดเล็ก
4.0 - 4.9 แผ่นดินไหวขนาดค่อนข้างเล็ก
5.0 - 5.9 แผ่นดินไหวขนาดปานกลาง
6.0 - 6.9 แผ่นดินไหวขนาดค่อนข้างใหญ่
7.0 - 7.9 แผ่นดินไหวขนาดใหญ่
> 8.0 แผ่นดินไหวใหญ่มาก
ภูเขาไฟระเบิด
- ภูเขาไฟเกิดจากการยกตัวของแมกมาใต้เปลือกโลก
- แมกมามีอยู่แบริเวณที่รอยต่อของแผ่นธรณีบางชนิด และบริเวณจุดร้อนของโลก
ประเภทของภูเขาไฟ ตามลักษณะทางกายภาพได้ 4 ประเภท
ที่ราบสูงลาวา
เกิดจากแมกมาบะซอลต์แทรกตัวขึ้นมาตามรอยแตกของเปลือกโลกแล้วกลายเป็นลาวาไหลท่วมบนพื้นผิว ลาวาเย็นตัวลงก็จะกลายเป็นที่ราบสูงลาวาขนาดใหญ่ประมาณ 100,000 ถึง 1,000,000 ตารางกิโลเมตร
ตัวอย่าง
ตัวอย่าง
ภูเขาไฟรูปโล่
เกิดขึ้นจากแมกมาบะซอลต์ที่มีความหนืดสูง ไหลออกมาฟอร์มตัวเป็นที่ราบสูงลาวา ความหนืดทำให้แมกมาก่อตัวเป็นภูเขาไฟขนาดใหญ่และอาจสูงได้ถึง 9,000 เมตร แต่มีลาดชันเพียง 6 - 12 องศาตัวอย่าง
- ภูเขาไฟมอนาคีบนเกาะฮาวาย ที่กลางมหาสมุทรแปซิฟิก
กรวยกรวดภูเขาไฟ
เป็นภูเขาไฟขนาดเล็กมาก สูงประมาณ 100 - 400 เมตร ความลาดชันปานกลาง ภูเขาไฟแบบนี้ไม่มีธารลาวาซึ่งเกิดขึ้นจากแมกมาไหล แต่จะมีลักษณะเป็นกรวดกลมๆ พุ่งออกมาจากปากปล่อง แล้วกองสะสมกัน
ตัวอย่าง
ตัวอย่าง
ภูเขาไฟกรวยสลับชั้น
เป็นภูเขาไฟขนาดปานกลาง มีรูปทรงสวยงามเป็นรูปกรวยคว่ำ สูงประมาณ 100 เมตร ถึง 3,500 เมตร เกิดขึ้นจากแผ่นธรณีมหาสมุทรที่หลอมละลายเป็นแมกมา แล้วยกตัวขึ้นดันเปลือกโลกขึ้นมาเป็นแนวภูเขาไฟรูปโค้ง เมื่อเกิดการระเบิด จะมีความรุนแรงสูงและก่อให้เกิดความเสียหายเป็นอย่างมาก
ตัวอย่าง
ตัวอย่าง
ประโยชน์ของภูเขาไฟ
- ภูเขาไฟระเบิดหนึ่งเป็นส่วนหนึ่งของวัฏจักรธรณีแปรสัณฐาน ซึ่งหมุนเวียนธาตุอาหารให้แก่ผิวโลก
- ดินที่เกิดจากการสลายตัวของหินภูเขาไฟ มีความอุดมสมบูรณ์สูงใช้ปลูกพืชพรรณได้งอกงาม
- แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ซึ่งปล่อยออกมาจากปล่องภูเขาไฟ ทำให้พืชสามารถสังเคราะห์ธาตุอาหารด้วยแสง
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น